بررسی مکانیسم تشکیل گلاکونی‌های قاعده سازند گورپی در شمال شرق گچساران (تاقدیس آنه)

    محمود شرفی، دانشجوی دکتری رسوب‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد *   سمیه اکبری، کارشناسی ارشد چینه‌شناسی دانشگاه اصفهان   محمد حسین محمودی قرائی، استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد     چکیده   سازند گورپی ( سانتونین بالایی- مایس تریشتین زیرین ) که در حوضه‌رسوبی زاگرس در جنوب غرب ایران گسترش دارد . سازند گورپی با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سازند ایلام و یا با انفصال رسوبی بر روی سازند سروک قرار گرفته و توسط سازند پابده که با شیل‌های ارغوانی مشخص می‌شود، با ناپیوستگی فرسایشی پوشیده می‌شود . در شمال شرقی لرستان بخش بالایی سازند گورپی به تدریج به ماسه سنگ و سنگ‌های سیلتی سازند امیران تبدیل می شود و در جهت فارس داخلی نیز به تدریج رخساره آهکی تاربور جانشین سازند گورپی می شود. این سازند عمدتا از آهک‌های خاکستری نازک لایه و آهک با میان لایه‌های نازک از شیلی تشکیل شده است. گلاکونی یکی از اجزای اصلی تشکیل‌دهنده در شیل‌های آهکی بخش پایینی این سازند است. گلاکونی‌های این سازند از نوع آتوکتونوس و به صورت پلت‌های گلاکونیتی و جانشینی در خرده‌های اسکلتی هستند که تحت شرایط فیزیکو شیمیایی مناسب تشکیل شده‌اند. شواهد مهمی همچون جورشدگی نسبتاَ ضعیف، جانشینی غیرانتخابی، چروکیدگی در تعداد زیادی از گلاکونی‌ها و همراهی با فسفات نشان از تشکیل این ذرات در محیط‌رسوبی و به صورت برجا دارد. آنالیزهای مورفولوژیکی و SEM-EDX نشان می‌دهد این گلاکونی‌ها از انواع نابالغ ( nascent ) به رنگ سبز روشن با میزان اکسید پتاسیم 2.55 تا 5 درصد و ساختار درونی گلوبولی، تا تکامل یافته و بسیار تکامل یافته به رنگ سبز تا سبز خیلی پر رنگ با میزان اکسید پتاسیم 7.7 تا 9 درصد و ساختار درونی لاملی تغییر می‌کنند. تشکیل این گلاکونی‌ها نشان دهنده دوره طولانی عدم رسوب‌گذاری یا نرخ بسیار پایین رسوب‌گذاری در مراحل ابتدایی ته‌نشینی رسوبات سازند گورپی است. از جمله شواهد دیگر تشکیل گلاکونی‌های اتوکتونوس در رسوبات مورد مطالعه می‌توان به حضور پلت‌های گلاکونی نوظهور به شکل سالم، وجود تکه‌های پراکنده گلاکونی در ماتریکس به صورت هاله سبز رنگ و تشکیل این ذرات از نهشته‌های دریایی (سنگ میزبان مناسب)، اشاره نمود. ارزیابی مکانیزم تشکیل گلاکونی‌های درجازا در تفسیر شرایط حاکم بر محیط‌رسوبی رسوبات گلاکونیتی، شناسایی سطوح ناپیوستگی رسوبی ( Marine hiatus ) ، بررسی تغییرات سطح آب دریا و آنالیز چینه‌نگاری سکانسی و انطباق توالی‌های چینه‌شناسی در حوضه زاگرس و سایر زون‌های ساختاری ایران اطلاعات کلیدی را ارائه می‌کند.